شرق تهران را می توان یکی از منحصر به فرد ترین محله های این کلانشهر معرفی کرد که مناطقی مانند ۴، ۸، ۱۳ و ۱۴ را به کلی در بر می گیرد و بخش شرقی مناطق ۳، ۷ و ۱۲و ۱۵ نیز در این محدوده این محله قرار گرفته است. شرق تهران نسبت به دیگر بخش های این کلانشهر بسیار متفاوت بوده و دارای بافت و فرهنگ منحصربه‌فردی است که ریشه در تاریخ و ساکنین سنتی این محله دارد. در اصل بسیاری از تهرانی های قدیم ساکن شرق بوده‌اند و سپس به مناطق دیگر مهاجرت کرده اند. به عنوان مثال در محله تهرانپارس که یکی از مهم‌ترین و ارکان اصلی شرق تهران می باشد بسیاری از هموطنان اقلیت دینی ساکن بوده که همین مسئله سبب شده است بافت خانه ها سازگار با فرهنگ این هم وطنان باشد. حالا قصد داریم همراه با شما هومتیکی های عزیز نگاهی به محله های مشهور این نقطه از تهران انداخته و آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم.

تاریخچه محله های شرق تهران

بسیاری از تهرانی ها بر این باور هستند سکونت مدرن در شرق تهران به سال ۱۳۱۰ و زبانی که ارباب هرمز تهرانپارس را خریداری کرد باز می گردد. با این وجود تحقیقات صورت گرفته در عرصه شهرنشینی تهران نشان می دهد اولین نشانه از شهرنشینی مدرن در شرق تهران به زمان ناصرالدین شاه قاجار باز می‌گردد. در دوران پادشاهی قاجاریه بخش عمده‌ای از شرق تهران به کشاورزی و باغداری اختصاص داشت که در آن خانه های ویلایی برای گذراندن آخر هفته و تعطیلات احداث شده بودند.

نارمک استخر قاسم‌آباد نظام‌آباد
هنگام امام حسین عشرت آباد شمس آباد
تهرانپارس بزرگراه شهید سلیمانی خواجه نظام نارمک جنوبی
حکیمیه پیروزی پدر ثانی خاک سفید
تهران نو دماوند تسلیحات سرخه‌حصار
شمیران نو چهار راه تلفنخانه وحیدیه آشتیانی
دلاوران هفت حوض حشمتیه مجیدیه جنوبی
سراج لویزان نیروی هوایی قنات کوثر
شقایق آهنگ

اتوبان های شرق تهران

تقریباً از از اوایل دهه هفتاد بود که شهرداری تهران برنامه توسعه شهریه این کلانشهر را آغاز کرد و در همین راستا تصمیم گرفت بزرگراه های متعددی را در داخل تهران افتتاح کرده با استفاده از این روش ترافیک تهران را به حداقل برساند. شرق تهران یکی از اصلی ترین بخش هایی بود که شهرداری تصمیم گرفت بزرگراه های متعددی را برای تسهیل دسترسی ساکنین تاسیس نماید. حالا با هم قصد داریم نگاهی به اصلی ترین بزرگراه های موجود در شرق تهران بیندازیم:

بزرگراه امام علی (شمال به جنوب)
بزرگراه زینالدین (شرقی به غرب)
بزرگراه رسالت (شرق به غرب)
بزرگراه یاسینی(شرق به غرب و شمال به جنوب)
بزرگراه بابایی (اتصال شمال شرق به سه راه آبعلی)
بزرگراه باقری (شمال به جنوب)
بزرگراه بسیج (شمال به جنوب)
بزرگراه محلاتی (شرق به مرکز)
بزرگراه صیاد شیرازی (شمال به جنوب)

مهمترین محله های شرق تهران

از آنجایی که شرق تهران دارای محله های متعددی می باشد امروز قصد داریم نگاهی کلی به مهمترین بخش‌های این محدوده انداخته و آنها را از نقطه نظرات مختلف ارزیابی نماییم:

نارمک

نارمک در گذشته به عنوان شاه راه اصلی ای که امامزاده صالح را به شرق و جنوب متصل می کرد شناخته می شد. در این آبادی نزدیک به یکصد نفر زندگی می کردند و حرفه اصلی آن ها باغداری بود. پس از دوران قاجاریه و با حضور رضاخان نارمک که به دلیل وجود باغ های انار شناخته می‌شد آهسته آهسته فرایند مدرن شدن خود را دنبال کرد و از سال ۱۳۳۰ به عنوان یکی از بخش های اصلی تهران به حساب آمد. مهمترین بخش نارمک میدان هفت حوض می باشد که از دیرباز آنرا به عنوان نماد این محله و حتی شرق تهران به حساب می آورند. بازار هفت حوض که در نزدیکی همین میدان راه اندازی شده است از چهارراه سرسبز آغاز شده و به انتهای خیابان آیت منتهی می شود.

هنگام

بلوار هنگام که در منطقه ۴ قرار گرفته است بیشتر به دلیل میزبانی بوستان جنگل لویزان شناخته می شود و یک خیابان شمالی – جنوبی به حساب می آید. این بلوار که پیش از این به عنوان ۴۰ متری زند شناخته می شد یکی از اصلی ترین محله های شرق تهران به حساب می آید که از نظر شهرسازی اهمیت بسزایی دارد. بلوار هنگام بین دو بزرگراه شهید بابایی و رسالت قرار گرفته و ساکنین می توانند با استفاده از خطوط مختلف اتوبوسرانی در این محله رفت و آمد کنند.

تهرانپارس

اصلی ترین خیابان و محله شرق تهران بدون شک تهرانپارس می باشد که ساخت و ساز در آن از سال ۱۳۱۰ و پس از آن که ارباب هرمز این محله را خریداری کرد آغاز شده است. تهرانپارس دارای چهار فلکه اصلی می باشد که هر یک از این فلکه ها با استفاده از بلوار آرش به یکدیگر متصل می شوند. امروزه به دلیل مصوبه های مختلف توسعه شهرسازی این ۴ فلکه به صورت کلی تغییر ماهیت داده اند و ساختار این محله تغییر یافته است.
فلکه اول تهرانپارس که امروز آن را به اسم فلکه قمر بنی هاشم می‌شناسیم ساختار شهرسازی خود را حفظ کرده است. ولی این داستان برای فلکه دوم صحت ندارد و علاوه بر تغییر اسم خود به چهارراه اشراق از شکل میدانی خود فاصله گرفته و به یک تقاطع تبدیل شده است. فلکه سوم را شورای شهر در یک مصوبه جنجالی به فلکه سجادیه تبدیل کرد و به منظور اینکه دسترسی ساکنین را به این بخش ساده تر کند فلکه چهارم را به کلی حذف کرد و آن را به دور برگردان تبدیل کرد.

حکیمیه

میرزا علی‌نقی‌خان حکیم‌ الممالک را بسیاری تاسیس کننده محله حکیمیه عنوان می کنند. پس از اینکه حکومت ناصرالدین شاه به اتمام رسید علینقی خان دهکده های موجود در این منطقه را خریداری کرد و با استفاده از اسم خود آن را نامگذاری کرد. این محله که امروزه بیشتر به عنوان میزبان دانشگاه‌های متعدد شناخته می شود خانه های سازمانی متعددی را نیز در خود جای داده و یکی از محله های اصلی شرق تهران به حساب می آید. ساختار مدرن و جدید حکیمیه از سال ۱۳۴۵ آغاز شد ولی دهه هفتاد را می توان به عنوان نقطه عطفی برای این محله در نظر گرفت.

تهران نو

وثوق‌الدوله یکی از پرنفوذترین رجال سیاسی در دوران قاجاریه بود که محله کنونی تهران نو را خریداری کرد و با تقسیم بندی اراضی خود تلاش می کرد کسب درآمد داشته باشد. این محله که امروزه به یکی از دسترس ترین منطقه های تهران تبدیل شده است از طریق خطوط بی آر تی و مترو قابل دسترسی می باشد. تهران نو توسط مهندسین فرانسوی ساخته شده است از این رو بسیاری آن را به‌عنوان پاریس تهران نیز عنوان می‌کنند.

شمیران نو

یکی دیگر از قدیمی ترین محله های شرق تهران که قدمت آن به بیش از یکصد سال می رسد شمیران نو می باشد. این محله همانند تهرانپارس آغاز ساخت و سازش به سال ۱۳۳۰ باز می گردد. پیش از آغاز ساخت و ساز مدرن شمیران نو این محله به عنوان منطقه تفریحی و اعیان نشین تهران به حساب می آمد و ویلاهای قدیمی و سنتی در آن دیده میشد.
ساکنین این محله از افرادی می باشند که سالیان سال است در آن سکونت گزیده اند از این رو بسیاری این محله را به عنوان یکی از سنتی ترین بخش های تهران قلمداد می‌کنند. بافت شهری و تراکم ساکنین بسیار توهم و فشرده بوده که همین مسئله سبب شده است شهرداری تصمیم بگیرد در ساخت و سازهای جدید فضایی را برای آمد و رفت ماشین های آتش نشانی در نظر بگیرد.

امام حسین

میدان امام حسین که در انتهای خیابان انقلاب قرار دارد پیش از این با اسامی فوزیه و شهناز نیز شناخته می شد و به عنوان یکی از میدان‌های اصلی شرق تهران از آن یاد می شود. این محله که دارای بافت بسیار قدیمی و سنتی است از مراکز به حساب می آمد که هم وطنان کلیمی و زرتشتی در آن زندگی می کردند. این محله همانند دیگر بخشهای شرق تهران بسیار فشرده و با تراکم بسیار زیاد می باشد.

پیروزی

یکی دیگر از محله های شرق تهران که بیشتر به دلیل خوشگذرانی و تسهیل رفت و آمد رجال سیاسی دوران قاجار به شکل امروزی در آمده است. خیابان پیروزی که پیش از این به آن خیابان دوشان تپه یا فرح آباد نیز گفته می شد در زمان ناصرالدین شاه و به منظور ایجاد دسترسی به شکارگاه و کاخ دوشان تپه راه اندازی شد. این محله که از اصلی ترین شاه راه های شرق تهران به حساب می آید نقش بسیار مهمی در انقلاب اسلامی بازی کرد، میدان ژاله آن که امروزه از آن به عنوان میدان شهدا یاد می‌شود به عنوان سمبل انقلاب اسلامی به حساب می آید.

دماوند

یکی از قدیمی ترین و شاید منحصر به فرد ترین خیابان های تهران خیابان دماوند می باشد که توانسته سه منطقه مختلف را به هم متصل کند. محله دماوند که بیشتر به دلیل وجود همین خیابان شناخته می شود یکی از قدیمی ترین و سنتی ترین بافت ها را به خود اختصاص داده و از نظر بسیاری کارشناسان در صورت بروز زلزله فاجعه گسترده در آن رخ خواهد داد. دسترسی به این خیابان بسیار ساده بوده و شما می توانید از طریق خطوط ۱ ، ۳ و ۹ بی آر تی در آن تردد کنید.

عشرت آباد

عشرت آباد یکی از محله هایی می باشد که امروزه جایگاه ویژه‌ای در میان تهرانی ها دارد و بسیاری آن را به عنوان میراث مصدق یاد می کنند. این این محله به عنوان میزبان ادیان مختلف یاد می شده و در طول تاریخ کلیمی ها در کنار مسلمانان و مسیحیان در این محل سکونت داشته اند. امروزه دیگر اسم عشرت آباد از میان رفته و آن را به عنوان خواجه نصیر می شناسیم.

نظام‌آباد

نظام آباد را بسیاری به عنوان محله اصیل و قدیمی تهران یاد می کنند که در محدوده منطقه ۷ و ۸ قرار گرفته است. از آنجایی که در دوران پهلوی نظامیان ارتش شاهنشاهی در این محله مستقر شده بودند بسیاری از محلی ها اسم این منطقه را نظام آباد گذاشته و از آن پس این نام در تهران همگیر شده است. نظام آباد که امروزه به دلیل دسته های عاشورا و محرم خود شناخته می شود گاهی اوقات نیز به دلیل وجود خانه های خاص مشهور شده است. در چند سال اخیر ساخت و سازهای تجاری در این منطقه رونق پیدا کرده و تیراژه ۲ یکی از مهمترین فازهای گسترش بخش تجاری در این منطقه می باشد